Wytyczne dotyczące praktyki klinicznej to zestaw systematycznie opracowanych zaleceń, które mają pomóc lekarzowi i pacjentowi w podjęciu decyzji o zastosowaniu odpowiedniej opieki zdrowotnej w konkretnym przypadku klinicznym.

Przydatność wytycznych w codziennej pracy lekarzy polega na formułowaniu ich w oparciu o systematycznie przeprowadzane podsumowania aktualnej wiedzy medycznej dotyczącej jasno określonych problemów klinicznych.

Korzystanie z wytycznych jest najłatwiejszym sposobem zastosowania w codziennej pracy najlepiej sprawdzonych metod, bez potrzeby przeprowadzania skomplikowanych i czasochłonnych analiz. Dzięki temu aktualne wytyczne stanowią ogromną pomoc w codziennej praktyce.

Ponadto wytyczne mogą odgrywać ważną rolę w formułowaniu polityki zdrowotnej i są tworzone, by objąć swoją tematyką i zakresem wszystkie działania opieki zdrowotnej (np. promocja zdrowia, badania przesiewowe, diagnoza).

Dlaczego ważne jest by oceniać jakość wytycznych?

Potencjalne korzyści płynące z wykorzystania wytycznych w praktyce medycznej przez lekarzy czy innych specjalistów ochrony zdrowia zależą od jakości tych wytycznych. Zastosowanie przez odpowiednio przygotowane zespoły właściwych metodologii zgodnych z zasadami evidence-based medicine w procesie opracowywania wytycznych jest kluczowe dla uzyskania wysokiej jakości wytycznych. Jeżeli nie przestrzega się opracowanych zasad tworzenia wytycznych ich jakość może być bardzo zmienna, a niektóre często nie spełniają podstawowych standardów jakości.

Kto może oceniać wytyczne?

Jakość wytycznych może być oceniana przez wszystkich interesariuszy, na których zalecenia mają wpływ, tj.:

• pracowników ochrony zdrowia, którzy mogą przeprowadzić własną ocenę wytycznych przed wykorzystaniem zaleceń w praktyce medycznej;

• twórców wytycznych, którzy planują wykorzystać wytyczne autorstwa innych organizacji w procesie adaptacji lub chcą przeprowadzić wewnętrzną ocenę własnych wytycznych by mieć pewność, że ich jakość jest odpowiednia;

• decydentów, jednostki administracji publicznej, którzy powinni oceniać jakość wytycznych by móc zdecydować, które z nich mogą być zalecane do użycia w praktyce lub wykorzystane jako podstawa systemu ochrony zdrowia (np. włączenie interwencji do koszyka świadczeń);

• edukatorów, szkoleniowców, aby pomóc zwiększyć umiejętności krytycznego oceniania wśród pracowników służby zdrowia i do nauczania podstawowych kompetencji w zakresie opracowywania wytycznych.

Co stanowi o jakości wytycznych, które ich elementy powinny być oceniane?

Na jakość wytycznych składa się kilka elementów, na które należy zwrócić uwagę chcąc wykorzystać zalecenia w praktyce, są to między innymi:

• zakres i cel wytycznych;

• zaangażowanie w proces tworzenia wytycznych interesariuszy, których one dotyczą;

• rygor metodologiczny tworzenia wytycznych;

• możliwość zastosowania zaleceń w praktyce;

• przejrzystość prezentacji;

• niezależność redakcyjna.

Jak ocenić jakość wytycznych?

Podobnie do tworzenia wytycznych, również ocena ich jakości powinna zostać przeprowadzona z wykorzystaniem opracowanych w tym celu narzędzi np. instrumentu The Appraisal of Guidelines for REsearch & Evaluation (AGREE II), który pozwala na ocenę techniczną dokumentu oraz poprawności procesu jego tworzenia.

Niniejszy tekst powstał na podstawie The AGREE II Instrument.